De Standaard // dinsdag 13 december 2011, 03u00 // Auteur: Maarten Boudry
De psychoanalyse is een tot neergang gedoemd luchtkasteel. Maar intellectuele luchtkastelen zijn nooit vrijblijvend en zelden onschuldig, stelt MAARTEN BOUDRY.
In de 19de eeuw maakte een theorie opgang die de vormen en uitstulpingen van de menselijke schedel in verband bracht met karaktertrekken en pathologieën. Hoewel een voorloper van de wetenschappelijke neurofysiologie, is de zogenaamde frenologie intussen universeel als een pseudo-wetenschap verworpen. Niettemin werd zij tot diep in de 19de eeuw gedoceerd aan gerenommeerde universiteiten.
De psychoanalyse, bijna een eeuw later ontwikkeld door Sigmund Freud en verder uitgewerkt door zijn acolieten, lijkt eenzelfde lot beschoren. Freuds theorieën waren tot in de jaren 60 ongenaakbaar in de psychologie, maar sindsdien is hun dominantie traag maar onmiskenbaar tanend. Vandaag komt de psychoanalyse aan de meeste Angelsaksische universiteiten alleen als een historisch curiosum aan bod, een soort zeppelin in de ideeëngeschiedenis, zoals de bioloog Peter Medawar het uitdrukte: een indrukwekkend maar tot neergang gedoemd luchtkasteel.
De aanwezigheid van een vakgroep psychoanalyse aan de UGent is dan ook stilaan een anachronisme, een schaduw die Frankrijk, een van de laatste psychoanalytische vrijhavens, op onze universiteiten werpt. De Gentse psychoanalyticus Stijn Vanheule (DS 10 december) schreef in deze pagina’s een opmerkelijk bedaard en vrij genuanceerd pleidooi voor de psychoanalyse, wat lang niet vanzelfsprekend is wanneer een groeiend aantal wetenschappers en filosofen – onder wie ondergetekende – de wetenschappelijke legitimiteit van je discipline fundamenteel betwisten.
………….. zie voor het volledige artikel …………………
http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=VD3JEM7L
REACTIES
Op 13 december 2011 omstreeks 16u13, zei Jerry Mager:
Wat is wetenschap, nietwaar? Alle psychologie na Freud is niet meer dan voetnoten bij Freud. Maar nu iets veel leukers. Wim H. Ledeberg uit Gent vertelde bij het stuk van Vanheule de anecdote: ‘ eet meer Freud, drink meer Adler en blijf Jung !!’ Ik heb een soortgelijk verhaal – jaren geleden zelf meegemaakt op een spiritueel feestje – over twee kanonnen in de Nederlandse psychiatrie die elkaar aan het aftroeven waren terwijl ze almaar meer jenever dronken. Over het onderscheid tussen het Es, Ego en Superego bij Freud liepen de emoties hoog op. Totdat de ene, na nog een grote slok jenever uit zijn mok, besloot dat hij een definitie van Superego had gevonden die zelfs Freud zou doen verbleken. ‘Welnu,’ zo lalde hij zijn opponent toe met dubbele tong en wankelend: ‘ jij begrijpt er helemaal niets van en Freud ook niet, want het Superego dat is dat deel van de persoonlijkheid dat oplosbaar is in alcohol.” En toen viel hij onder te tafel, waar hij nog lag toen ik uren later weg ging.
Uw reacties betrekken, voor zover ik ze goed heb gelezen althans, niet de persoonlijkheden die naar mijn stellige overtuiging het meest in aanmerking komen voor (desnoods gedwongen) psychotherapie: de bankiers van tegenwoordig. En ook steeds meer politikers. Kijkt u eens naar de film ‘Wall Street’ uit 1987 en ‘Wall Street II: Money Never Sleeps,’ uit 2010. U ziet Michael Douglas als de meest perfecte narcistische sociopaat die men zich kan denken en wij allen momenteel merken aan den lijve wat voor enorme schade zulke creaturen kunnen aanrichten. Het curieuze echter is tevens dat wij die mensen niet in een dwangbuis naar het gesticht sturen, maar hen als autoriteit en exceptionele genieën beschouwen, precies omdát het hen lukt ons massaal bij de neus te nemen. Dus met ons is ook het nodige aan de hand. Ik vind Chris Lash’s boek ‘The Culture of Narcissism’ nog altijd tot de lezenwaardigste op dit terrein horen.
Indien u technische verhandelingen over narcisme en borderline leest als van Heinz Kohut of Otto Kernberg kost het veel meer moeite om ongeveer hetzelfde beeld te krijgen, en het is minder onderhoudend. Ik ben er zeer voor dat alle politikers die een ministersambt willen bekleden eerst in therapie moeten zijn geweest en voor bankiers mag een nog strengere eis gehanteerd worden. Overigens geloof ik wel dat menige psychiater zelf een grensgeval is, hetgeen ook noodzakelijk is, omdat zij/hij anders nooit kan invoelen hoe het de patiënt te moede is. Ik vergelijk psychotherapie met antropologisch veldwerk, de participerende observatie, want ook daar komt de gleichschwebende Aufmerksamkeit aan de orde. In ‘Ver heen’ beschrijft de psychiater P.C. Kuiper (schrijver van het standaardwerk ‘Neurosenleer’) hoe het hem verging toen hij bedreef wat antropologen als ‘going native’ plegen te omschrijven. Op http://www.ccgt.nl/capita_mrt10.htm kunt u de DSM IV omschrijving van narcisme lezen.
jerrymag.wordpress.com 